
De polyvagaaltheorie helpt om te begrijpen hoe jouw lichaam reageert op situaties en wat daar de oorzaak van kan zijn. Dit inzicht maakt het mogelijk om automatische patronen te doorbreken en te herstellen.

Wat is de polyvagaaltheorie?
De polyvagaaltheorie, ontwikkeld door Stephen Porges, legt uit hoe het autonome zenuwstelsel werkt bij signalen van veiligheid en onveiligheid. Eerdere ervaringen bepalen hoe we ons voelen en hoe ons zenuwstelsel reageert op stress en trauma. Porges toont aan dat een ontregeld zenuwstelsel kan leiden tot psychische en lichamelijke klachten zoals spanning, angst, burn-out en depressie.
Het autonome zenuwstelsel
Het autonom= zenuwstelsel regelt automatisch functies zoals hartslag, ademhaling en spierspanning. Het beoordeelt continu of we veilig zijn of gevaar lopen en reageert daarop met beschermingssystemen:
- Veilig-verbonden-systeem
Actief bij gevoelens van veiligheid en verbinding. Dit systeem bevordert herstel, groei en ontspanning. Het zorgt voor helder denken en emotionele verwerking.
- Vecht/vluchtsysteem
Wordt geactiveerd bij dreiging. Dit mobilisatiesysteem verhoogt waakzaamheid, ademhaling en spierspanning. Langdurige activering kan leiden tot klachten zoals angst, paniek en slapeloosheid.
- Immobilisatiesysteem
Treedt op bij extreme dreiging wanneer vechten of vluchten geen optie is. Dit leidt tot bevriezen, terugtrekken of ineenstorting. Overmatige activering kan resulteren in burn-out, depressie en dissociatie.
De nervus vagus
De nervus vagus, een belangrijke hersenzenuw, verbindt het brein met organen zoals hart en longen. De polyvagaaltheorie dankt hieraan zijn naam en richt zich op de rol van deze zenuw in veiligheid en bescherming.
Individuele verschillen door ervaringen
Veiligheids- en onveiligheidservaringen worden opgeslagen in het autonome zenuwstelsel en beïnvloeden patronen van reacties. Vroegkinderlijke ervaringen spelen hierin een grote rol en kunnen leiden tot vastgeroeste beschermingspatronen die herstel belemmeren.
Trauma en ontregeling
Trauma kan het autonome zenuwstelsel ontregelen, waardoor het overgevoelig wordt voor signalen van gevaar. Dit kan leiden tot psychosomatische klachten zoals spanning, pijn en vermoeidheid. Dagelijkse situaties kunnen triggers worden, wat heftige of juist afgevlakte reacties veroorzaakt.
Begeleiding
Tijdens begeleiding leer je beschermingspatronen herkennen en terugkeren naar veiligheid en verbinding. Via lichaamsgerichte oefeningen en een veilige setting worden nieuwe ervaringen van veiligheid gecreëerd, wat verwerking en herstel mogelijk maakt.
Een brede toepassing
De polyvagaaltheorie wordt wereldwijd toegepast door therapeuten en artsen in de behandeling van stress en trauma. Experts zoals Bessel van der Kolk en Peter Levine erkennen het belang ervan in lichaamsgerichte traumatherapie.